Από τον Εαυτό στη σχέση
Tο άτομο όλο και περισσότερο στερείται τους παραδοσιακούς δείκτες της ταυτότητας, η αυθεντία απογυμνώνεται και η αντικειμενικότητα αντικαθίσταται από έναν «προοπτικισμό». Η έννοια των «ατομικών προσώπων» δεν αποτελεί μια αντανάκλαση του υπάρχοντος, αλλά μια συλλογική δημιουργία, ένα καζάνι, όπου τα συστατικά συγχωνεύονται, ο εαυτός εξατμίζεται και διακρίνει κανείς μια νέα πραγματικότητα, αυτή των σχέσεων.
Για να κατανοήσουμε λοιπόν αυτή την δυνατότητα πρέπει πρώτα να αποχαιρετήσουμε τον εαυτό ως συμπαγή οντότητα και μετά να επανακατασκευάσουμε τον εαυτό ως σχέση.
Καθώς οι ανταγωνιζόμενες απόψεις αυξάνονται το «πρόσωπο» ως μία πραγματικότητα ανεξάρτητη από την άποψη που εκφέρει, χάνεται. Πρόσφατα παραδείγματα του πολιτισμού μας, που δείχνουν ότι η αρτιότητα του προσώπου απειλείται, αποτελούν και ταινία. «Ποιος παγίδεψε τον Roger Rabbit» όπου ένα «κινούμενο σχέδιο» αντικαθιστά τον άνθρωπο σαν αντικείμενο πόθου ή το ότι οι άνδρες αθλητές με τη χρήση διάφορων στεροειδών ουσιών δημιουργούν «υπεράνθρωπα» σώματα. Η ευκρίνεια των ορίων λοιπόν, αμφισβητείται καθώς επίσης, είναι έκδηλη η προτίμηση των ανθρώπων για τεχνητά και βιολογικά υποκατάστατα του εαυτού.
Σύμφωνα, επίσης με τον Gergen, η διάβρωση του αυτοκαθορισμού είναι ιδιαίτερα έντονη στο ζήτημα του φύλλου, καθώς το ακλόνητο δεδομένο ότι υπάρχουν δύο φύλλα- το αρσενικό και το θυληκό- μετατρέπεται σε μύθο. Σιγά, σιγά αρχίζουν να δημοσιεύονται εργασίες και να γίνονται συζητήσεις περί τρανσεξουαλισμού, ομοφυλοφιλίας και σεξουαλικών προτιμήσεων. Πολλοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι η υπόθεση των βιολογικά θεμελιωδών διαφορών μεταξύ των φύλων ενισχύει την υπάρχουσα δομή της εξουσίας και επομένως διάκειται εχθρικά προς τα συμφέροντα των γυναικών οπότε θα έπρεπε να ανασκευαστεί ή να εγκαταλειφθεί.
Καθώς λοιπόν, τα όρια της σαφήνειας του ορισμού υποχωρούν, το ίδιο συμβαίνει και με την ταυτότητα του εαυτού.
Το ενδιαφέρον για τις αληθινές ταυτότητες του ατόμου μπορεί να αντικατασταθεί από το ενδιαφέρον για τις οπτικές γωνίες μέσα από τις οποίες κατασκευάζονται αυτά τα άτομα. Το άτομο ως κοινωνικό κατασκεύασμα επηρεάζει τα πρότυπα δράσης των ανθρώπων, για καλό ή κακό και στο τέλος δεν μπορούμε να αφήσουμε τις κατασκευές για να εντοπίσουμε το πραγματικό. Μπορεί όμως να οδεύουμε προς μία εποχή αυτο-αντίληψης, όπου ο εαυτός επαναπροσδιορίζεται ως συσχετιστικός, ως εκδήλωση της σχέσης.
Ο Gergen χωρίζει αυτή τη διαδικασία συνειδητοποίησης κατασκευής του εαυτού σε τρεις φάσεις:
- Η πρώτη αφορά στον στρατηγικό χειρισμό, όπου το άτομο υποδύεται ρόλους προκειμένου να επιτύχει κοινωνικά οφέλη.
- Η δεύτερη αφορά στην ψηφιδωτή προσωπικότητα, όπου το άτομο απελευθερωμένο από τα ουσιώδη χαρακτηριστικά, μαθαίνει να αντλεί ευχαρίστηση από τις ποικίλες μορφές αυτοέκφρασης που καθίστανται πια δυνατές. Πρόκειται για έναν κοινωνικό χαμαιλέοντα που δανείζεται ακατάπαυστα από κάθε διαθέσιμη πηγή κομματάκια ταυτότητας και τα δομεί ανάλογα ως επιθυμητά ή χρήσιμα σε κάθε περίπτωση.
- Η τρίτη αφορά στον συσχετιστικό εαυτό, όπου η ατομική αυτονομία παραχωρεί τη θέση της στην αλληλεξάρτηση που είναι απορροφημένη από τη σχέση και στην οποία ο εαυτός κατασκευάζεται από τη σχέση · η μεταμόρφωση δηλαδή του «εσύ» και του «εγώ» σε «μας».
Η γλώσσα, όμως της συσχέτισης είναι πενιχρή και αν δεν υπάρχει λεξιλόγιο ώστε οι σχέσεις να γίνονται αντιληπτές τότε αυτές δεν μπορούν να καταστούν ως πραγματικότητα στην οποία βιώνεται η ζωή. Η πραγματικότητα λοιπόν, του ατόμου παραχωρεί την θέση της στην συσχετιστική πραγματικότητα και το ενδιαφέρον εστιάζεται στην προσωπική ιστορία, τις συγκινήσεις, και την ηθική.
Όσον αφορά στην προσωπική ιστορία λέει, ότι δεχόμαστε σαν «αληθινές» εκείνες τις ιστορίες που συμμορφώνονται με τις υπάρχουσες συμβάσεις, ανακαλύπτοντας έτσι, ότι η αυτοβιογραφία μόνο αυτόνομη δεν είναι, αλλά ορθότερα είναι κοινωνιογραφία.
Όσον αφορά στις συγκινήσεις ο Gergen αναφέρει την άποψη του Schachter που λέει ότι όταν ένας άνθρωπος βρεθεί σε έντονη συναισθηματική κατάσταση, εκδηλώνει «γενικευμένη φυσιολογική διέγερση», οι διαφορές λοιπόν στα συναισθήματα απορρέουν από τις ετικέτες που αποδίδουμε στην κατάσταση της διέγερσης. Όσον αφορά στην ηθική, λέει, ότι όταν τα άτομα υποστηρίζουν κάτι σαν σωστό ή λάθος, το μόνο που κάνουν είναι να δρουν σαν Σερρών αντιπρόσωποι ευρύτερων σχέσεων στις οποίες είναι ενταγμένοι, δηλαδή οι σχέσεις τους μιλάνε μέσω αυτών.
Τα μέχρι πρότινος λοιπόν υπάρχοντα του ατομικού εαυτού περιέρχονται στην κυριότητα των σχέσεων, δεν είμαστε μόνοι αλλά εκδηλώσεις της συσχέτισης.